Mèn mén cũng đã được bình chọn là một trong 100 đặc sản Việt Nam (2020 - 2021)

Người H'Mông cho rằng để một cô gái được coi là người H'Mông, cô ấy phải biết thêu, yêu thương chồng con, chăm sóc bố mẹ chồng, và quan trọng nhất là nấu được món mèn mén. Rõ ràng, mèn mén không chỉ là một đặc sản mà còn là một nét văn hóa ẩm thực phản ánh lối sống của người H'Mông.

Ở những vùng như Hà Giang, Bắc Hà (Lạng Sơn), và Simacai (Lào Cai), người dân tộc H'Mông ăn mèn mén, một món ăn truyền thống còn được gọi là bột ngô nấu chín, hàng ngày.

Khi đến thăm Sapa, du khách có thể gặp nhiều dân tộc thiểu số, nhưng người H'Mông chiếm đa số. Người H'Mông thường sống trên các sườn núi dốc, khiến việc buôn bán và trao đổi hàng hóa gặp khó khăn. Họ cũng thiếu điều kiện để trồng lúa nước. Do đó, cây lương thực chính của họ là ngô. Từ đó, mèn mén đã được phát triển và chuẩn bị để thay thế cơm. Kể từ đó, nhiều thế hệ người H'Mông ở Sapa và vùng Tây Bắc đã xem mèn mén là món ăn chính.

Trong tiếng Quan Thoại (tiếng Trung), từ chỉ bột ngô nấu chín được gọi là "menmen". Theo người dân địa phương, mèn mén được làm từ các giống ngô địa phương được cho là ngon nhất. Ngô thương mại và ngô lai không thể đạt được điều này. Tương ớt, đậu phụ và các loại thảo mộc là một số gia vị thiết yếu làm cho món ăn hấp dẫn hơn. Phải ăn mèn mén chậm rãi và kỹ lưỡng để cảm nhận được hết hương vị.

Mèn mén, đặc sản của người H'Mông, đã trở thành món ăn không thể thiếu trong các lễ hội, Tết và chợ phiên nhờ sự cần cù và sức chịu đựng của họ.

Món ăn này được làm từ một loại ngô truyền thống của vùng. Sau mỗi mùa thu hoạch, người dân tộc Mông đợi ngô khô trên hiên nhà hoặc trong bếp trước khi làm mèn mén.

Đầu tiên, hạt ngô được tách ra, những hạt bị sâu, mốc được nhặt bỏ, chỉ giữ lại những hạt tròn đều, đẹp nhất. Ở đây, người ta thường sử dụng cối đá truyền thống để nghiền ngô thành bột ngon. Ngô đã xay xong được rây để loại bỏ cặn bã trước khi được đổ vào nia để trộn với một ít nước. Để đảm bảo bột không quá khô cũng không quá ướt, phải xác định cẩn thận lượng nước thêm vào. Nếu bột ướt, món ăn sẽ nhão và nhạt nhẽo, còn nếu bột khô, sẽ khó hấp.

Bột được chuẩn bị và hấp hai lần trong một nồi lớn đựng nước bằng cách sử dụng khay hấp nâng cao. Tùy thuộc vào loại ngô sử dụng, thời gian hấp có thể kéo dài từ 10 đến 15 phút so với ngô non hơn.

Sau khi hấp lần đầu, mèn mén được lấy ra khỏi bếp và để nguội một chút trước khi được nhào nặn thêm một lần nữa. Bột được trộn đều với nước trước khi được đặt lại trên khay để hấp tiếp. Khi mèn mén bắt đầu có mùi thơm, món ăn đã sẵn sàng.

Thú vị là món ăn đặc biệt này không được nêm gia vị, cho phép vị ngọt tự nhiên và hương vị hạt của ngô tỏa ra. Ở một số nơi, nó đôi khi được ăn kèm với nước mắm để tăng thêm hương vị. Nhiều người Hmong thích ăn mèn mén trộn với gạo vì vị dịu của gạo và vị ngọt, béo, thơm của ngô. Tại các chợ, món này cũng được trộn với nước để ăn với phở hoặc bún.

Truyền thống, người Mông chỉ ăn mèn mén trong nhà. Tuy nhiên, hiện nay họ thường làm để bán ở chợ. Do đó, du khách có thể tìm thấy và mua món ăn truyền thống và đơn giản này của người Mông tại các chợ vùng cao. Các đặc sản của dân tộc H'Mông luôn thu hút du khách đến Sapa. Sau chuyến đi, hãy mua mèn mén làm quà cho người thân; đây chắc chắn là một món quà tuyệt vời.